ضرورت ساماندهي مر اكز تروما در كشور
آسيب شديد يك موتورسوار در روز سي‌ام ماه مي سال 1896 در شهر نيويورك، به‌عنوان اولين مورد آسيب از طريق وسايل نقليه در جهان به ثبت رسيده است.
بعد از آن در 17 آگوست همان سال در لندن بود كه عابري پياده در اثر برخورد با يك وسيله نقليه، جان خود را از دست داد.
تعداد مرگ‌و‌مير انسان‌ها به‌دليل حوادث ترافيكي طي 100سال بعد از حادثه، 25 ميليون نفر اعلام شد و همين، كارشناسان جهاني را بر آن داشت كه از اين امر به‌عنوان فاجعه خاموش قرن ياد كرده و 18 اكتبر ( 27 مهر) را به‌عنوان روز جهاني تروما نامگذاري كنند.
كارشناسان 50 درصد عوارض ترومايي را مربوط به حوادث ترافيكي مي‌دانند؛ به‌خصوص در ايران يعني در كشوري كه به گفته كارشناسان در هر 20 دقيقه يك نفر در اثر تصادفات يا جان خود را از دست مي‌دهد يا دچار صدمات جدي و معلوليت‌هاي دائم مي‌شود.
هنوز متخصص تروما نداريم!
«آنچه بايد در مورد تروما بيشتر به آن پرداخته شود، توجه مضاعف به اين موضوع است كه مجلس، دولت، وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها بايد تمام توانشان را بسيج كنند تا سيستم تروما در كشور سازماندهي و داير شود.»
دكتر محمدرضا ظفرقندي، فوق تخصص جراحي عروق و رئيس سابق دانشگاه علوم پزشكي تهران با اشاره به اين عبارات و در تعريف علمي تروما مي‌گويد: تروما هر آسيبي است كه در اثر افزايش انرژي ورودي به بدن ايجاد مي‌شود.
اين انرژي ممكن است از نوع ضربه‌اي، مكانيكي، حرارتي (سوختگي)، شيميايي يا انواع ديگر باشد.
وي در توضيح اهميت مسئله تروما در كشور ادامه مي‌دهد: «اگرچه بيماري‌هاي قلبي- عروقي، اولين عامل مرگ و مير هستند، اما بيشترين عمر از دست رفته در كشور ما در اثر تروماست، چون بيماري‌هاي قلبي - عروقي بيشتر در افراد مسن روي مي‌دهند ولي تروما معمولا در افراد جوان اتفاق مي‌افتد.
به همين علت در كشورهاي پيشرفته براي حل اين مسئله سيستم‌هايي به نام سيستم تروما ايجاد كرده‌اند؛ يعني اين سيستم از محل حادثه تا انتهاي مراحل بازتواني بيمار به جامعه برنامه دارد.»
شنيدن اين عبارات از زبان اين فوق تخصص جراحي و عروق در حالي است كه به‌رغم اهميت مسئله تروما نه‌تنها مراكز تروما در استان‌هاي مختلف كشور گسترش نيافته‌اند، حتي رشته‌اي به نام تروماتولوژي و تخصصي به نام تروماتولوژيست هم در ايران وجود ندارد.
دكتر بهزاد رحماني، متخصص جراحي عمومي و عضو هيأت‌مديره انجمن علمي جراحان عمومي با تاييد اين عبارات به همشهري مي‌گويد: تنها دليل اينكه هنوز رشته تروماتولوژي در كشور نداريم، ساختار آموزشي ماست.
اين ساختار تا به حال طوري نبوده كه اين رشته را در خود داشته باشد. در حالي كه در كشورهاي ديگر مراكز تروما به‌طور چشمگيري فعالند و در آنها تروماتولوژيست بعد از ويزيت بيمار او را بر حسب نوع تروما به تخصص‌هاي ديگر ارجاع مي‌دهد، ولي در كشور ما اين كار را بيشتر جراحان عمومي انجام مي‌دهند.
اين در حالي است كه به گفته كارشناسان تا 50 سال پيش تمام امور بيماران را متخصصان جراحي عمومي انجام مي‌دادند ولي با پيشرفت علم مشخص شد كه يك نفر توان و مهارت اين را ندارد كه به تمام آسيب‌هاي ناشي از يك حادثه رسيدگي كند چون اين كار به چند تخصص مختلف مربوط است.
دكتر رحماني ضمن تاييد اين عبارات معتقد است: با اين حال با توجه به نتايج خوبي كه تروماسنترها (مراكز تروما) در كل دنيا داشته‌اند، وزارت بهداشت به فكر تاسيس مراكز تروما افتاده و قرار است دانشگاه‌ها هم در مورد اين رشته رزيدنت پذيرش كنند.
به گفته وي، بيشتر فايده اين تروما سنترها اين است كه زمان رسيدن به بالين بيمار را به‌شدت كاهش مي‌دهند؛ چون اين زمان در كشور ما 26دقيقه است در حالي‌كه بايد طبق استانداردها به 7دقيقه كاهش يابد.
دكتر ظفرقندي نيز با تاكيد بر نقش تروما سنترها مي‌افزايد: بايد گفت كه كشور ما يكي از 2، 3 كشور اول در دنياست كه مردمش در اثر تصادفات رانندگي از دست مي‌روند.
بنابراين سيستم تروما فقط مربوط به بخش درماني نيست بلكه راهنمايي و رانندگي و نيروي انتظامي نيز نقشي تعيين‌كننده در اين سيستم دارند.
وي به تحقيقاتي كه در بيمارستان‌هاي دانشگاهي شهر تهران در اين مورد انجام شده نيز اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اين تحقيقات با اين عنوان بودند كه چند درصد مجروحان ترومايي كه فوت كرده‌اند، مي‌توانستند نجات پيدا كنند.
به گفته وي، اين مطالعه كه مرگ‌هاي قابل پيشگيري تروما (Prevent Trouma Death) نام دارد، يك مطالعه استاندارد در دنياست و كشورها با انجام اين مطالعه ضعف سيستم خود را پيدا كرده و در جهت رفع آن اقدام مي‌كنند.
به‌عنوان مثال، در كشور آمريكا حدود 30سال پيش اين تحقيق انجام شد و نشان داد كه حدود 24درصد از مجروحان ترومايي كه فوت كرده‌اند، اگر سيستم تروما ضعف نداشت، مي‌توانستند زنده بمانند.
اين كشور توانست با تلاش و رفع نواقص سيستم اين آمار را امروز به 8 درصد برساند در حالي كه در كشور ما هنوز چنين اتفاقي نيفتاده است.
موتورسواران، قربانيان اصلي!
كارشناسان در حالي نسبت به ضعف مراكز تروما در كشور هشدار مي‌دهند كه به عقيده متخصصان و جراحان عمومي، بيشترين آسيب‌هاي ناشي از سوانح رانندگي متوجه موتورسواران است آن‌هم به‌علت صدمات جمجمه و خونريزي مغزي.
البته به گفته اين متخصصان، معلوليت‌هايي مثل شكستگي پا و اندام تحتاني، قطع عضو، محدوديت حركت مفصلي و حتي باقي ماندن عارضه به‌طور دائمي نيز از جمله اين صدمات است.
دكتر فرامرز كريميان، متخصص جراحي عمومي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: غير از تصادفات در اورژانس بيمارستان امام خميني به‌عنوان اورژانس مرجع، سقوط از ارتفاع و صدمه با آلات برنده و همچنين آسيب‌هاي شغلي از جمله عواملي هستند كه بيشتر افراد مراجعه‌كننده با آنها درگيرند.
وي با بيان اينكه به همين علت در درمان حوادث ناشي از تروما به تخصص‌هاي مختلفي نياز داريم، خاطر‌نشان مي‌كند: چون شايع‌ترين تروما شكستگي است، بعد از جراحان عمومي و تروماتولوژيست‌‌ها، ارتوپدها نقش اساسي را در درمان بيماران دارند و بعد از آن به‌علت اينكه ناحيه سر و گردن و مهره‌هاي گردني در اكثر حوادث دچار تروما مي‌شوند، به جراحان مغز و اعصاب نياز مبرم وجود دارد.
به گفته وي، بعد از اين دو گروه و به ميزان كمتر اورولوژيست‌ها و جراحان فك و صورت نيز بايد در جراحي يك بيمار دچار تروما حضور داشته باشند.
منبع : همشهري آنلاين - گروه سلامت – سميه شرافتي