مركز تخصصي درمان ناباروري به مركزي اطلاق مي گردد كه با روش هايي مانند IUT ( شستشو و تزريق اسپرم به داخل رحم ) ، IVP ( لقاح خارج از رحم ) GIFT ( گذاشتن اسپرم شستشو شده و تخمك به ثلث خارجي لوله رحم) ، Zift ( گذاشتن تخمك لقاح شده به ثلث خارجي لوله رحم ) ، TEF ( انتقال جنين به ثلث خارجي لوله رحم ) ‌، ميكرو انجيكشن انجماد جنين و انجام اعمال لاپاراسكوپي براي افزايش قابليت باروري به منظور درمان بيماراني كه به مركز مراجعه مي نمايند و بيمار حداكثر ظرف چند ساعت قادر به ترك مركز خواهد بود .
- متقاضيان تأسيس مركز تخصصي ناباروري بايد حداقل 3 نفر باشند كه حضور متخصص زنان و زايمان دوره ديده ، متخصص آزمايشگاه ART و متخصص آزمايشگاه باليني ( يا PhD بيوشيمي ) طبق ضوابط قيد شده در اين آيين نامه ضروري است . - اگر فردي تخصص لازم براي آزمايشگاه ART آزمايشگاه باليني را داشته باشد فرد سوم مي تواند از ساير گروه پزشكي باشد .
- اجازه تأسيس مركز تخصصي ناباروري به اشخاصي داده مي شود كه داراي شرايط ذيل باشند:
الف ) تابعيت جمهوري اسلامي ايران
ب ) نداشتن سوء پيشينه كيفري مؤثر و اعتياد به مواد مخدر ( تسليم گواهي سوء پيشينه و عدم اعتياد به مواد مخدر در زمان درخواست همكاري با مركز تخصصي درمان ناباروري براي كليه كاركنان الزامي است )
ج ) دارا بودن مدارك تحصيلي زير :
- تخصص زنان و زايمان داراي بورد تخصصي كه حداقل يك سال در يكي از مراكز مجهز مورد قبول ( داخلي و خارجي ) وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي دوره عملي درمان ناباروري را گذرانيده و گواهي نامه مربوطه را اخذ كرده باشد .
- تخصص آزمايشگاه PhD : ART در يكي از رشته هاي علوم پزشكي ، ژنتيك پزشكي ، جنين شناسي و بيولوژي كه حداقل يك سال در يكي از مراكز مجهز داخلي و خارجي مورد قبول وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي دوره عملي و آزمايشگاهي درمان ناباروري را گذرانيده و گواهي نامه مربوطه را اخذ كرده باشد .
- دارا بودن يكي از تخصص هاي مرتبط با مؤسسين آزمايشگاه باليني ( طبق دستورالعمل تأسيس ، راه اندازي و اداره امور آزمايشگاه هاي تشخيص طبي ) يا PhD بيوشيمي
- نهادها و مؤسسات دولتي يا وابسته به دولت كه از بودجه عمومي استفاده مي نمايند در صورتي مي توانند تقاضاي تأسيس مركز نمايند كه داراي مجوز صادره با توجه به مفاد اين آيين نامه و هم چنين ، اجازه تأسيس مؤسسات پزشكي قيد شده باشند . - كليه بيمارستان ها ، مراكز جراحي محدود و سرپايي ، كلينيك ها و شركت هاي تعاوني خدمات بهداشتي – درماني مي توانند درخواست تأسيس و افزايش بخش درمان ناباروري ART را بنمايد مشروط به معرفي مؤسسين ، مسئولين فني و رعايت ضوابط پيش بيني شده در اين آيين نامه ضمناً جهت بيمارستان هاي دولتي نياز به معرفي مؤسس طبق ضوابط اين آيين نامه نيست .
- مؤسسين و ساير كادر پزشكي و پيراپزشكي بايستي پروانه معتبر در همان شهر مورد تقاضا را داشته باشند .
- به مؤسسان مركز اعم از اشخاص حقيقي و حقوقي بيش از يك پروانه تأسيس داده نمي شود . ضمناً يك نفر نمي تواند به طور هم زمان مؤسس يك مركز تخصصي درمان ناباروري و مسئول فني مركز ديگر باشد . مؤسسين بايستي حداقل براي يك نوبت كاري مسئوليت فني مركزمربوط را تقبل نمايند .
- شخصيت حقوقي بايستي داراي اساسنامه تائيد شده از سوي مراجع ذي صلاح قانوني بوده و در آن ارگان تشكيلات ، شرح وظايف و اختيارات هيأت مديره و نحوه انتخاب آن ، منابع مالي ، شرايط عضويت و نحوه انحلال آن پيش بيني شده باشد و هم چنين بايد فرد يا افراد واجد شرايطي را به عنوان مؤسس معرفي نمايند .
- احراز صلاحيت مؤسسان و هم چنين مسئولان فني براساس شرايط مندرج در اين آيين نامه به عهده كميسيون قانوني مي باشد .
- در مواردي كه مؤسسين مركز مسئولين فني مركز نيز باشند و يكي از آنها فوت نمايد ، وراث او مي توانند با ارائه گواهي تسليم دادخواست حصر وراثت و معرفي مسئول يا مسئولان فني واجد شرايط از دانشگاه مربوطه درخواست صدور پروانه مسئول فني موقت نمايند . اعتبار اين پروانه به مدت دو سال خواهد بود و وراث مكلفند به محض دريافت گواهي حصر وراثت با ارائه گواهي مذكور نسبت به معرفي شخص و يا اشخاص واجد شرايط قانوني ، به عنوان موسس جديد اقدام كنند در غير اين صورت مؤسسه تعطيل خواهد شد .
بهره برداري ، انتقال ، تعطيل :
- زمان فعاليت مراكز تخصصي ناباروري دو نوبت كاري (صبح و عصر ) مي باشد كه نيازمند معرفي مسئول فني جداگانه براي هر نوبت كاري است .
- شروع به كار و فعاليت مركز منوط به دارا بودن تجهيزات مورد نياز و معرفي مسئولان فني و ساير افراد جوياي كار جهت كليه نوبت هاي كاري مي باشد . پس از احراز صلاحيت اشخاص فوق و كافي بودن تجهيزات و فضاي فيزيكي توسط واحد مربوطه به مركز پروانه بهره برداري داده خواهد شد .
- كليه مراكز تخصصي ناباروري موظفند در زمان تمديد پروانه تأسيس و مسئولين فني ، مفاد اين دستورالعمل را رعايت نمايند . در ضمن تمديد پروانه هاي تأسيس و مسئولين فني مركز براساس قانوني آموزش مداوم جامعه پزشكي و ضوابط آن خواهد بود .
- ضوابط و حداقل استانداردهاي فيزيكي ، فني ، ساختماني ، تجهيزات دستگاه ها و نيروي انساني مورد نياز مراكز نسبت به تعداد بيمار پذيرش شده توسط كميسيون قانوني مشخص و به دانشگاه هاي علوم پزشكي ابلاغ خواهد شد .
- براي شروع فعاليت و اخذ پروانه بهره برداري ، معرفي حداقل 50% كادر فني ( مسئولين فني و كادر گروه پزشكي ) از دانش آموختگان گروه پزشكي و وابسته جوياي كار مورد تائيد دانشگاه كه در مراكز دولتي و خصوصي هيچ نوع اشتغال مداوم نداشته باشند براي تمامي نوبت هاي كاري ضروري است .
- مسئولين پذيرش مراكز تخصصي ناباروري بايستي از بين افراد جوياي كار رشته كارداني يا كارشناسي مدارك پزشكي ، انتخاب و معرفي شوند ( در صورت نبودن داوطلب كافي ، به كارگيري فارغ التحصيلان پرستاري بلامانع است )
- مسئولان فني و همكاران فني مراكز ناباروري نمي توانند در شبانه روز بيش از دو نوبت كاري در مركز فعاليت نمايند .
تبصره : به كارگيري ، تغيير و جابه جايي پرسنل مراكز بايستي قبلاً به اطلاع معاون درمان دانشگاه علوم پزشكي به صورت مكتوب رسانده شود .
- افرادي كه در استخدام سازمان هاي دولتي و وابسته به دولت هستند نمي توانند مسئوليت فني و يا همكاري در بيش از يك نوبت كاري مراكز تخصصي درمان ناباروري بخش غير دولتي را بپذيرند .
- با توجه به قوانين استخدامي ، اعضاي هيئت علمي تمام وقت جغرافيايي مجاز نيستند در طول خدمت در محل ديگري به جزء مؤسسات وابسته به دانشگاه اشتغال داشته باشند . پروانه تأسيس و پروانه بهره برداري براي اين افراد پس از استخدام فقط جهت بخش هاي دانشگاهي ( كلينيك هاي ويژه و بيمارستان ها ) صادر مي شود .
- پروانه تأسيس و پروانه بهره برداري در بخش غير دولتي براي افراد موضوع اين ماده پس از بازنشستگي از خدمات دولتي صادر خواهد شد . در صورت قطع ارتباط استخدامي به هر دليل و قبل از بازنشستگي اين گونه افراد با دانشگاه پروانه صادره موضوع ماده فوق لغو، پروانه تأسيس مركز تخصصي درمان ناباروري طبق ضوابط مربوطه براي آنان صادر مي شود .
- انتقال پروانه تأسيس به غير توسط مؤسسين بدون موافقت كميسيون قانوني ممنوع است . براي افرادي كه يك بار پروانه تأسيس گرفته و به هر علتي به شخص يا اشخاص واجد شرايط ديگري واگذار كرده اند مجدداً پروانه تأسيس صادر نخواهد شد . ولي با رعايت ساير مقررات مي تواند از پروانه هاي تأسيس صادر شده استفاده كند .
- انتقال مركز تخصصي ناباروري از يك محل به محل ديگر منوط به رعايت شرايط قانوني و مقررات مندرج در اين آيين نامه و موافقت دانشگاه مربوط است .
- تعطيل موقت مركز تخصصي ناباروري با موافقت دانشگاه حداكثر تا سه ماه مجاز است مگر در مورد ماموريت هاي اداري ،آموزشي وبيماري كه مورد قبول دانشگاه مربوطه قرار گيرد . در صورت عدم رعايت اين موضوع دانشگاه هاي ذي ربط مي توانند با توجه به نياز منطقه در محدوده آن مركز به فرد ديگري طبق ضوابط و با اعلام نظر نهايي كميسيون قانوني اجازه تأسيس مركز ديگري بدهند .
- در صورتي كه بدون اطلاع قبلي دانشگاه اقدام به تعطيلي مركز بيش از سه ماه گردد ، دانشگاه ذي ربط مي تواند با توجه به نياز منطقه در محدوده آن مركز به فرد ديگري طبق ضوابط اجازه تأسيس مركز تخصصي درمان ناباروري جديد بدهد .
- هر نوع نام گذاري و تغيير نام و محل مركز بايد با هماهنگي دانشگاه/دانشكده مربوطه و موافقت وزارت صورت پذيرد . در اين صورت پروانه جديد به نام و يا براي محل جديد صادر خواهد شد .
- در صورتي كه مؤسسات به دلايل موجهي قصد تعطيل و انحلال مركز را داشته باشند مراتب را بايد با ذكر دلايل و مستندات لازم حداقل سه ماه قبل از اقدام به تعطيلي به دانشگاه/دانشكده مربوطه گزارش نمايند .
- دانشگاه/دانشكده موظف است هرگونه تغييرات مشروحه در مورد كليه مراكز تحت نظارت خود را به طور مستمر به وزارت گزارش نمايد .
- در صورت تعطيل يا انحلال مركز ، وزارت هيچ گونه مسئوليتي در مقابل اشخاص حقيقي يا حقوقي نخواهد داشت .
شرح وظايف مؤسسين :
- وظايف مؤسسين عبارتند از :
الف ) آماده نمودن مركز تخصصي ناباروري براي پذيرش بيماران و ارائه خدمات حداكثر ظرف مدت يك سال پس از صدور موافقت اصولي توسط كميسيون قانوني وزارت و گزارش آن به صورت كتبي به دانشگاه/دانشكده مربوطه جهت بازديد‌ ،‌ تائيد نهايي و صدور پروانه بهره برداري ، در صورت عدم راه اندازي در زمان مشخص شده موافقت اصولي لغو مي گردد .
- معرفي مسئولين فني جوياي كار به دانشگاه هاي علوم پزشكي براي هر نوبت كاري
- رعايت مفاد آيين نامه اجرايي قانون اجازه تأسيس مطب و دستورالعمل تأسيس آزمايشگاه هاي باليني در مورد به كارگيري متخصصين زنان و زايمان و متخصصين آزمايشگاه ها آن مسئول فني و يا جانشين وي الزامي است .
- مؤسسين در صورت تخلف مسئولين فني از وظايف قانوني و احراز آن توسط كميسيون قانوني مي تواند تعويض وي را درخواست نمايد .
- در صورت عدم حضور مسئولين فني به هر دليل مؤسس مرتبط بايستي بلافاصله فرد واجد شرايطي را به عنوان مسئول فني جديد يا جانشين وي به دانشگاه/دانشكده مربوطه معرفي كند .
- پاسخ گويي در برابر مراجع قانوني در همه موارد به جز مواردي كه به عهده مسئولين فني باشد .
- انتخاب و معرفي نيروي انساني لازم واجد شرايط طبق نظر مسئول فني از بين افراد جوياي مورد تائيد دانشگاه
- نظارت بر حفظ شئون اخلاق پزشكي و اجراي مقررات مربوطه
- كنترل و نظارت بر اجراي ضوابط ، مقررات و تعرفه هاي مصوب وزارت جهت تضمين حسن انجام امور مركز
- همكاري و ايجاد تسهيلات لازم براي بازرسي نمايندگان وزارت در هر زمان
- رعايت كليه قوانين و مقررات و مفاد اين آيين نامه در خصوص نحوه به كارگيري افراد و پرداخت دستمزد آنان
- در صورت تخلف مسئولين فني از وظايف قانوني ، گزارش موضوع تخلف و دلائل آن به معاونت درمان دانشگاه درخواست موافقت با تغيير آن ها
- برنامه ريزي و سازماندهي لازم جهت جلب رضايت مراجعين و رعايت منشور حقوقي بيماران
- نظارت بر حسن اجراي استانداردهاي مربوط به تابلو و سرنسخه هاي مركز و پزشكان و رعايت آن ها
- كنترل وضعيت ساختمان ، تجهيزات ، تأسيسات و ايمني مركز و تأمين تجهيزات عمومي و ملزومات مورد نياز براساس استانداردهاي مربوط
- اخذ مجوز فعاليت از معاونت درمان دانشگاه/دانشكده مربوطه براي پزشكان متخصص مرتبط و شاغل در مركز براساس دستورالعمل هاي موجود
- در صورت تخطي از وظايف محوله ، مراتب با گزارش دانشگاه هاي علوم پزشكي در كميسيون مطرح و در خصوص صلاحيت مؤسس و يا مؤسسين تصميم گيري خواهد شد .
تركيب و شرايط نيروي فني :
- افرادي كه در مراكز به كار فني مشغول مي شوند به شرح ذيل هستند :
- مسئولين فني مركز ( مطابق ضوابط اين آيين نامه )
- يك نفر متخصص بي هوشي
- يك نفر ارولوژيست به صورت مقيم يا مشاور
- يك نفر جراح عمومي به صورت مشاور در مواقع اورژانس
- دو نفر پرستار اطاق عمل ( خانم ) كه در يك مركز ART آموزش ديده باشند .
- يك نفر كارشناس يا كاردان مدارك پزشكي ( جهت پذيرش بيمار )
- چهار نفر كارشناس و كاردان آزمايشگاه
- حداقل 2 نفر كارشناس پرستاري كه در يك مركز ART آموزش ديده باشند .
- مسئولين فني مراكز تخصصي ناباروري متشكل از سه نفر خواهند بود كه عبارتند از :
• متخصص زنان و زايمان با بورد تخصصي كه حداقل يك سال مورد تائيد وزارت بهداشت درمان آموزش پزشكي دوره عملي درمان ناباروري را گذرانيده و به دريافت تائيديه مدارك مربوط پزشكي نائل شده باشد .
• مسئول آزمايشگاه ART با داشتن PhD در يكي از رشته هاي علوم پايه پزشكي ، ژنتيك ، جنين شناسي و بيولوژي كه حداقل يك سال در يكي از مراكز مجهز داخلي و خارجي مورد قبول وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي دوره عملي درمان ناباروري را گذرانيده و به دريافت تائيديه مدارك مربوطه نائل شده باشد .
• مسئول فني آزمايشگاه باليني PHD بيوشيمي ( طبق آيين نامه تأسيس و اداره امور آزمايشگاه هاي تشخيص طبي )
- مؤسسين در صورت داشتن شرايط لازم مي توانند به عنوان مسئولين فني مركز نيز معرفي گردند .
- كليه مسئوليت هاي مركز ART به عهده متخصص زنان و زايمان بوده مگر مسئوليت هاي مربوط به آزمايشگاه ART و آزمايشگاه باليني
- افرادي كه حائز شرايط مسئوليت فني آزمايشگاه ART و باليني ( مدارك تحصيلي مرتبط ) را داشته باشند مي توانند مسئول فني هر دو بخش را در يك مركز تقبل نمايند .
- مسئولان فني كه توسط مؤسسان براي هر نوبت كاري ( صبح و عصر ) به دانشگاه هاي علوم پزشكي معرفي مي شوند پس از احراز صلاحيت و صدور پروانه مسئوليت فني براي آنان مي توانند كار خود را شروع نمايند .
- با توجه به ضرورت حضور و نظارت مستمر مسئولين فني در مركز تخصصي ناباروري كليه متخصصين واجد شرايط مجاز به اشتغال در زمان قبول مسئوليت فني خود در محل ديگري ( مطب بيمارستان و ... ) نيستند مجوز فعاليت هم زمان نيز صادر نمي گردد .
- مؤسسان به شرط دارا بودن شرايط مسئولين فني مي توانند به عنوان مسئول فني پس از صدور مجوز لازم عمل نمايند . هر فرد مي تواند به عنوان مسئول فني حداكثر دو نوبت كاري در شبانه روز فعاليت نمايد .
- مسئولان فني مكلف به رعايت شرايطي هستند كه توسط وزارت تعيين شده و يا در آينده ابلاغ مي گردد .
- مسئولان فني فقط مي توانند مسئوليت فني يك مركز ( اعم از دولتي يا غير دولتي ) را حداكثر در دو نوبت كاري به عهده گيرند .
بخش هاي مختلف مركز درمان ناباروري و حداقل تجهيزات لازم :
- مركز شامل بخش هاي زير است :
1- كلينيك نازايي شامل :
الف ) اطاق سونوگرافي و حداقل يك دستگاه سونوگرافي مجهز به پرپ واژينال و ابدومينال
ب ) اطاق معاينه ترجيحاً مجهز به كلپوسكوپي – دستگاه كرايو – تخت ژينيكولوژي – نگاتوسكوپ و لوازم مورد نياز معاينه زنان
ج ) اطاق كنترل بارداران High risk ترجيحاً با مانيتور جنين و لوازم مورد نياز براي كنترل حاملگي
د ) آزمايشگاه باليني شامل :
1- آزمايشگاه هورمون شناسي :
حداقل داراي يك دستگاه الايزاريدر با گاماگانتر ، سانتريفوژ ، هود ، فريزر 20 ، انكوباتور 37 درجه ، شيكر اتوكلاو ، فور ، دو دستگاه ميكروسكوپ و ساير لوازم و تجهيزات مصرفي لازم
2- آزمايشگاه آندرولوژي :
- حداقل تجهيزات شامل يك دستگاه هود ، سانتريفوژ ، يخچال ، انكوباتور 37 درجه معمولي ، ميكروسكوپ لوازم يك بار مصرف براي اسپرم ونمونه گيري اسپرم و شمارش اسپرم ، شستشوي اسپرم ، امكانات آزمايش هاي PCT ، اسلايد ، ايمنولوژي ASA ، آكروزيم ، اسپرم مار
- براي آزمايشگاه باليني وجود آزمايشگاه هورمون شناسي ضروري بوده وداير نمودن سايرآزمايشگاه ها الزامي نيست
3- كلينيك آندرولوژي شامل :
الف ) اطاق معاينه مردان
ب ) اطاق نمونه گيري
آندرولوگ كسي است كه دوره آندرولوژي را ديده باشد و حتماً پزشك باشد ( متخصص زنان - ارولوگ – جراح عمومي – حتي پزشك عمومي كه اين دوره را ديده باشد )
- بخش بستري شامل :
- حداقل 5 تخت براي بعد از انتقال جنين
- حداقل 5 تخت جهت عوارض درمان با آمپول هاي HCG ( هيپراستومولاسيون )
- حداقل 5 تخت براي جراحي محدود
4- بخش اعمال جراحي شامل :
الف ) اطاق عملIVF : حداقل تجهيزات شامل : تخت عمل – يك دستگاه سونوگرافي باپروب و گايدواژينال – دستگاه بيهوشي – ساكشن – پالس اكسي متر
ب ) اطاق عمل لاپاراسكوپي و اعمال ZIFT.GIFT حداقل تجهيزات شامل : ست لاپاراسكوپي ، ست كامل جراحي عمومي ، الكترو شوك ، وسايل كامل احياء
ج ) اطاق آزمايشگاه IVF حداقل تجهيزات شامل :
ميكروسكوپ استريو ، ميكروسكوپ اينورت با صفحه Laminar Air Flow انكوباتور CO2
د ) يك اطاق براي بيوفريزينگ : شامل مواد مورد نياز فريز و دستگاه فريزينگ
هـ ) يك اطاق براي تهيه آب مخصوص و شستشوي لوازم IVF - در صورتي كه مركز ART آب مورد نياز خود را تهيه مي كند بايد محل تهيه آب را ( كه مورد تائيد وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي باشد ) اعلام نمايد .
ز ) اطاق IVF
ج ) اطاق انبار لوازم مصرفي
5- پذيرش
6- سالن انتظار
7- رختشويخانه
8- آبدارخانه و سرويس هاي بهداشتي
9- اتاق مخصوص زوجين
10- واحد CSR
شرايط ساختماني وتأسيساتي :
الف )طراحي مسيرهاي به نحوي باشد كه برخورد در رفت وآمد بيماران وكاركنان به وجود نيايد .
ب ) ورودي ها براي عبور برانكارد وچرخ بيمار به اندازه كافي وسيع باشند .
ج ) تسهيلات وراه يابي پلكان به نحو مطلوب پيش بيني شده باشد .
د ) پله ها وبالكن ها بايد داراي حفاظ مناسب به ارتفاع حداقل 75 سانتي متر باشد .
ه )حداقل عرض وطول پله ها به ترتيب 30 سانتي متر و120 سانتي متر وحداكثر ارتفاع پله ها 18 سانتي متر باشد .
و ) علائم راهنمايي بيمار به طور مطلوب پيش بيني شده باشد .
ز ) لوله كشي آب سرد و گرم و تأسيسات حرارتي و برودتي و نور مناسب در كل درمانگاه فراهم گردد .
ح ) سيستم تصفيه به نحوي پيش بيني ، طراحي و تنظيم شود كه در تمام ساعات روز و در فصول مختلف آسايش كاركنان تأمين گردد .
ط ) كليه ورودي ها و راهروها ، پلكان و مسيرهاي رفت و آمد بيمار ، اتاق هاي مختلف ، محوطه ، و ساير واحدهاي مركز داراي روشنايي كافي براي جلوگيري از بروز حوادث و سوانح باشد .
ي ) منبع مناسب جهت ذخيره آب با امكانات بهداشتي براي مصرف محدود تا 12 ساعت آب مورد نياز در مركز پيش بيني گردد .
ك ) محوطه مركز بايستي مجهز به سيستم اطفاء حريق مورد تائيد سازمان هاي ذي ربط باشد .
ل ) استقرار شبكه برق و تجهيزات برقي مطابق مقررات و ضوابط و اصول ايمني صورت گرفته باشد .
م ) مسئوليت انجام تعميرات و نگهداري و ايمني درمانگاه با تفويض اختيار به كاركنان واجد شرايط دائماً تحت كنترل مسئول فني قرار گيرد .
ن ) پيش بيني رمپ جهت ورودي مركز و هم چنين آسانسور در صورتي كه مركز در منطقه هم كف نباشد الزامي است .
س ) سيستم اخطار پرستار جهت اطاق هاي بستري الزامي است .
ع ) پيش بيني ژنراتور با توان برق دهي مناسب جهت تأمين برق مصرفي در مواقع ضروري الزامي است .
شرايط بهداشتي :
الف ) تسهيلات و سرويس هاي بهداشتي و دستشويي به تعداد مناسب براي بيماران و كاركنان به تفكيك جنس فراهم گردد .
ب ) رنگ آميزي ديوارها مناسب و قابل شستشو – كف ها از نظر جنس غيرقابل نفوذ در برابر آب و رطوبت ، سقف از نظر انتشار نور وضعيت مناسبي داشته باشد و قابل نظافت باشد .
ج ) دفع بهداشتي زباله هاي مركز و استفاده از روش هاي ضد عفوني
د ) احتياط لازم براي جلوگيري از ورود گرد و غبار و هواي ناپاك به اتاق عمل سرپايي ، اتاق هاي پانسمان ، مركز استريل ساير قسمت ها با پيش بيني تهويه خاص ، رطوبت ، فيلتراسيون به عمل آيد .
ه ) نصب توري پنجره ها و تدابير بهداشتي لازم به منظور مبارزه با حشرات ، جوندگان ، و ساير حيوانات الزامي است