بيماري هلندي در كمين سلامت كشور است
كشورهاي كه به درآمد نفتي متكي هستند، دچار مشكلي مي‌شوند كه به بيماري هلندي معروف است؛ يعني اينكه هزينه‌هاي مختلف پيش‌بيني نشده را با گران‌شدن قيمت نفت جبران مي‌كنند و با اخلال در فروش نفت، بار هزينه‌اي آن باقي مي‌ماند
يك استاد اقتصاد سلامت معتقد است كه به‌دنبال اجراي هدفمندي يارانه‌ها، ظاهرا در آمدها افزايش داشته اما به اين نكته توجه نشده كه آثار سوء هزينه‌اي اين اقدام از درآمدهاي پيش‌بيني شده بيشتر است.
"محمد رضا واعظ مهدوي" در گفت‌و‌گو با خبرنگار ايلنا در مورد تاثيرات اجراي هدفمندي يارانه‌ها در حوزه سلامت گفت:« دولت‌هايي كه از انضباط مالي درستي برخوردار نيستند با مشكلاتي مواجهند كه هم‌اكنون ما به دنبال هدفمندي يارانه‌ها، آن‌را تجربه مي‌كنيم.»
وي با يادآوري انتقاداتي كه اقتصاد‌دانان در ابتداي هدفمندي يارانه‌ها مطرح كردند، گفت: « هدفمندي يارانه‌ها با سرهم كردن اعداد موهومي آغاز و اعلام شد، رقمي معادل 90 هزار ميليارد تومان يارانه در اقتصاد ما وجود دارد و با اعدادي اين‌گونه، اجراي هدفمندي يارانه‌ها توجيه شد.»
واعظ مهدوي با يادآوري اشكالاتي كه در مورد محاسبه اين عدد و رقم مطرح بود گفت: «دولت بدون توجه به اين پرسش‌ها، كار خود را انجام داد.»
وي ادامه داد: «تعريف اقتصادي يارانه عبارت است از بودجه انتقالي دولت‌ها براي پايين نگهداشتن قيمت برخي اقلام كه در برنامه بودجه هم پيش‌بيني و در قانون بودجه به صورت شفاف مطرح مي‌شود.»
اين استاد دانشگاه افزود: «مبالغ يارانه‌اي بايد در بودجه‌ها لحاظ شود اما چنين رقمي در بودجه نيامده بود، اين رقم صرفا از مقايسه قيمت‌هاي حامل انرژي‌هاي داخلي با ارقام بين المللي به دست آمده بود.»
واعظ مهدوي معتقد است كه نتيجه اجراي چنين برنامه‌اي با اين بستر محاسباتي اين شد كه قيمت حامل‌هاي انرژي افزايش چند برابري يافت و شاهد تاثيرات سوء آن در بخش‌هاي مختلف بوديم. همچنين قيمت تمام شده كالاهاي صنعتي و خدمات افزايش شديدي يافت و شاهد موج گسترده تعطيل كارخانجات و صنايع و بيكاري گروه‌هاي مختلف در كشور بوديم.
بهداشت و درمان متضرر شد
اين استاد اقتصاد سلامت تصريح كرد: «يكي از حوزه‌هايي كه به دنبال اجراي هدفمندي يارانه‌ها به شدت متضرر شد، حوزه بهداشت و درمان است.»
وي ادامه داد: «چند برابر شدن قيمت حامل‌هاي انرژي دست‌كم دو گونه تاثير بر حوزه بهداشت و درمان داشته است؛ تاثير مستقيم و غير مستقيم.»
تاثير مستقيم
به گفته وي در تاثير مستقيم، هزينه‌هاي انرژي در بيمارستانها به شدت افزايش يافته و چون اغلب ساختمان بيمارستانها در شهر تهران و شهرهاي بزرگ مستهلك هستند.
وي افزود: «ساخت بيمارستان‌هاي جديد بعد از انقلاب اغلب در مناطق محروم متمركز شد؛ وسايل توليد انرژي اين بيمارستانها، اغلب قديمي و بسيار پرمصرفند به‌همين دليل هزينه تمام شده مصرف انرژي در اين گونه بيمارستانها بسيار بالا مي‌رود.»
40 درصد هزينه انرژي
اين استاد دانشگاه ادامه داد: «برآوردهاي اوليه اين بود كه 15-10 درصد هزينه بيمارستانها، هزينه انرژي است اما اكنون با حدود 300 درصد افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي اين هزينه‌ها به بيش از 25 تا 40 درصد رسيده‌است؛ در اين شرايط دو گزينه وجود دارد يا اينكه اين هزينه‌ها از جيب مردم پرداخت شود يا آنكه دولت اين هزينه‌ها را بپردازد.»
وي با يادآوري در نظر گرفتن 3 هزارميليارد تومان سهم بهداشت و درمان از محل هدفمندي يارانه‌ها گفت: «با اين كار تمايل اين بود كه اين هزينه توسط دولت پرداخت شود اما نكته مهم اين بود كه درآمد پيش‌بيني شده دولت از محل هدفمندي يارانه‌ها كمتر از رقم پيش بيني شده‌بود به همين دليل برآورده‌شدن اين رقم به محل مازاد درآمدهاي فروش نفت ارجاع شد.»
واعظ مهدوي در مورد ارجاع رقم 3 هزار ميليارد تومان به محل مازاد درآمد فروش نفت گفت: «با اين كار، يك خطا با خطاي ديگر پوشش داده شد.»
بيماري هلندي قابل پيش‌بيني است
وي توضيح داد: «كشورهاي كه به درآمد نفتي متكي هستند، دچار مشكلي مي‌شوند كه به بيماري هلندي معروف است؛ يعني اينكه هزينه‌هاي مختلف پيش‌بيني نشده را با گران‌شدن قيمت نفت جبران مي‌كنند و با اخلال در فروش نفت، بار هزينه‌اي آن باقي مي‌ماند.»
واعظ مهدوي ادامه داد: «دولت از ياد برده بود كه در اقتصاد‌هاي توسعه نيافته، دولت‌ها مصرف كننده اوليه انرژي هستند و با هدفمندي يارانه‌ها بيشترين زيان متوجه خود دولت كه مصرف كننده اصلي است، مي‌شود.»
آثار غير مستقيم هدفمندي يارانه‌ها
وي ادامه داد: «آثار غير‌مستقيم تاثير هدفمندي يارانه‌ها بر بخش بهداشت و درمان عبارت است از اينكه اين افزايش قيمت منجر به افزايش قيمت برخي نهاده‌هاي مورد نياز اين بخش مي‌شود، افزايش قيمت در دارو، تجهيزات پزشكي و مواد‌غذايي و هزينه‌هاي خدمات از عمده اين موارد است، هم‌اكنون به دليل اجراي هدفمندي يارانه‌ها شركت‌هاي كه با بيمارستانها براي ارايه خدمات طرف قرارداد هستند، قيمت فروش خدمات خود را چند برابر افزايش داده‌اند.»
واعظ مهدوي با يادآوري افزايش 40 تا 50 درصدي هزينه مواد غذايي در بيمارستانها به‌دنبال اجراي هدفمندي يارانه‌ها گفت: «مطابق برنامه چهارم و پنجم توسعه و سياست كلي ناظر بر برنامه پنجم بايد هزينه‌هاي كمر‌شكن درمان كاهش پيدا كند اما سياست‌گذاري‌ها و نحوه مديريت اقتصادي كشور به گونه‌اي است كه هر روز هزينه‌ها بيشتر و بيشتر مي‌شود و منجر به ايجاد بحران در جامعه مي‌شود.»
استرس مزمن و اجتماعي
وي ادامه داد: «از سوي ديگر، تورم و افزايش قيمت‌ها براي گروه‌هاي حقوق بگير، فشارهاي فراواني ايجاد كرده و اين موضوع منجر به ايجاد فضاي استرس در جامعه مي‌شود، قدرت خريد افراد حقوق بگير كاهش يافته و گذران زندگي براي آنها سخت‌تر شده‌است.»
اين استاد دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ايلنا، با يادآوري مشكلات روحي و جسمي كه به‌دنبال شرايط جامعه ايجاد مي‌شود، گفت: «استرس اجتماعي و استرس مزمن يكي از مشكلاتي است كه در اين شرايط بروز مي‌كند و منجر به مشكلاتي در سيستم گردش خون، سيستم متابوليك، سيستم كبدي، گوارش و بسياري ديگر از اندام‌ها مي‌شود، بروز قند خون، بيماري‌هاي قلبي و عروقي و سرطان در اثر استمرار استرس افزايش پيدا مي‌كند و در اين شرايط سطح سلامت افراد كاهش يافته و هزينه‌هاي مراجعه آنها به بخش درمان افزايش مي‌يابد. همانطور كه در سال‌هاي اخير شاهد افزايش مراجعات به مراكز درماني به دليل بيماري روان تني و استرس‌هاي اجتماعي هستيم.»
وي تاكيد كرد: «همه اينها، آسيب‌ها و صدماتي است كه به حوزه سلامت به‌دنبال سياست‌هاي اتخاذ شده خارج از حوزه بهداشت و درمان، وارد مي‌شود.»
به گفته وي وظيفه دولت‌ها، كنترل تورم است، امروزه آثار سوء تورم بر اقتصاد ملي چندان وسيع ارزيابي شده كه نهادهاي بين‌المللي، هدف‌گذاري تورمي در اين زمينه را توجيه مي‌كنند.
وي ادامه داد:«دولت‌ها از گران‌فروشي احتراز مي‌كنند اما در كشور ما گران‌كردن قيمت‌ها شجاعت تلقي مي‌شود.»
اين استاد دانشگاه افزود: «اين نكته غير قابل كتمان است كه ما مديريت قوي و تكنولوژي بالا نداريم و در اين شرايط تنها مزيت نسبي، ما نيروي كار و انرژي ارزان بود كه آن‌هم با هدفمندي يارانه‌ها از بين رفت و آثار سوء اين گران‌فروشي نيز در بخش‌هاي ديگر پرداخت مي‌شود.»
وي در پايان تاكيد كرد: «وقتي برنامه‌اي براساس درآمدهاي غير‌واقعي بنا گذاشته شده‌باشد، حاصل آن، توليد، بهره‌وري، افزايش توليد داخلي و تلاش نخواهد بود و در عمل بسياري از درآمدهاي از پيش فرض‌شده حاصل نمي‌شود.»
منبع: ایلنا