آخرین آمارها از روند سالمندی در کشور و همچنین ریز مشخصات جمعیتی آن به همراه برنامه های دولت برای این موضوع و تحلیلی کلی آنها به شرح ذیل تقدیم میگردد .....................

متن کامل

آمارها و برنامه های سالمندی کشور 

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت گفت: حدود 47 درصد سالمندان بالای 85 سال احتمال ابتلا به آلزایمر دارند. براین اساس توجه ویژه به سالمندان نیاز است. از طرف دیگر پیش از این سازمان جهانی بهداشت عنوان می‌کرد هر هفت ثانیه یک نفر در دنیا به دمانس مبتلا می‌شوند، اما اکنون آمارها هر چهار ثانیه یک نفر را اعلام کرده‌اند.

دکتر پریسا طاهری گفت: در حال حاضر حدود 800 میلیون نفر سالمند در دنیا زندگی می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 جمعیت سالمند دنیا به دو میلیارد نفر افزایش یابد.

وی افزود: در سال 2000 حدود 60 درصد سالمندان دنیا در کشورهای در حال توسعه بوده‌اند که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 حدود 80 درصد سالمندان در این کشورها باشند. بنابراین اکثر سالمندان دنیا در کشورهای در حال توسعه متمرکز خواهند بود. همچنین باید گفت که از سال 1980 تا به حال تعداد سنین 60 سال به بالا دو برابر شده است و اکنون تا سال 2050 نیز سنین 60 سال به بالا در دنیا چهار برابر شده و به 395 میلیون نفر می‌رسد.

پیشی گرفتن تعداد سالمندان 65 سال به بالا از کودکان زیر 5 سال

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت ادامه داد: برای نخستین بار بر روی کره زمین تعداد سالمندان 65 سال به بالا از کودکان زیر پنج سال پیشی گرفته است. تاکنون چنین تجربه‌ای هم نداشته‌ایم. پیش‌بینی می‌شود که سال 2050 تعداد سنین 65 سال به بالا در دنیا از تعداد کودکان زیر 14 سال پیشی بگیرد. بنابراین خاکستری شدن کره خاکی را در تمام دنیا داریم.

طاهری نقش تولیتی وزارت بهداشت را مورد اشاره قرار داد و گفت: براساس بند ب ماده 36 برنامه پنجم توسعه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بخش سلامت در وزارت بهداشت متمرکز شده است. همچنین براساس تبصره یک بند د ماده 32 برنامه پنجم توسعه، تمام ارائه کنندگان خدمات بهداشتی، درمانی اعم از دولتی و غیردولتی باید از خط مشی وزارت بهداشت پیروی کنند.

وی سیاست‌های کلی نظام سلامت، ابلاغی مقام معظم رهبری را مورد اشاره قرار داد و گفت: طبق بند هفت این سیاست‌ها تولیت نظام سلامت شامل سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، ارزشیابی و نظارت در حوزه سلامت توسط وزارت بهداشت انجام می‌شود. بنابراین براساس وظیفه ذاتی وزارت بهداشت توجه به امر سلامت سالمندان به عنوان شهروندان ارشد کشور باید مورد توجه قرار گیرد.

حدود 8.2 درصد جمعیت کشور سالمند هستند/پیرترین و جوان‌ترین استان کشور

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت ادامه داد: براساس سرشماری سال 1390 تعداد 6 میلیون و 159 هزار و 676 نفر از جمعیت بیش از 75 میلیونی ایرانیان را جمعیت سالمند تشکیل می‌دهد. یعنی حدود 8.2 درصد جمعیت کشور سالمند هستند. این میزان در استان‌های مختلف متفاوت است، به طوری که استان گیلان پیرترین و سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شوند.

برابری تعداد کودکان صفر تا 4 سال با افراد بالای 60 سال

طاهری در این باره افزود: نکته قابل توجه آن است که تعداد افراد بالای 60 سال کشور با تعداد کودکان صفر تا چهار سال برابر شده است، بنابراین ارائه خدمات منسجم و هدفمند جهت ارتقای سطح سلامت سالمندان نیاز است.

47 درصد سالمندان بالای 85 سال احتمال ابتلا به آلزایمر دارند

وی آلزایمر را یکی از بیماری‌های دوران سالمندی خواند و ضمن اشاره به روز جهانی آلزایمر در 30 شهریورماه گفت: حدود 47 درصد سالمندان بالای 85 سال احتمال ابتلا به آلزایمر را دارند. براین اساس توجه ویژه به سالمندان نیاز است. از طرف دیگر پیش از این سازمان جهانی بهداشت عنوان می‌کرد که هر هفت ثانیه یک نفر در دنیا به دمانس مبتلا می‌شوند اما اکنون آمار هر چهار ثانیه یک نفر را اعلام کرده‌اند.

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت در توضیح علل بروز آلزایمر گفت: آلزایمر یکی از شایع‌ترین انواع دمانس محسوب می‌شود که عوامل خطر مختلفی دارد. افزایش سن به تنهایی یک عامل مهم در ابتلا به این بیماری است، البته زمینه‌های ژنتیکی، سابقه ضربه به سر که منجر به کاهش سطح هوشیاری شده باشد، ابتلا به بیماری‌های مختلف نظیر پرفشاری خون و دیابت کنترل نشده، کمبود ویتامین B12، افسردگی و سابقه ابتلا به بیماری‌های تیروئید درمان نشده از عوامل خطر آلزایمر محسوب می‌شود. مصرف الکل و سیگار و همچنین ضعف ارتباطات اجتماعی نیز از عواملی است که در بروز آلزایمر نقش دارند.

تعداد زیادی از سالمندان سوءتغذیه دارند

طاهری به بررسی کشوری سیمای سلامت سالمندان اشاره کرد و ضمن اعلام کتابی که در این زمینه به چاپ رسیده، گفت: براساس نتایج به دست آمده، حدود 70.8 درصد سالمندان متاهل، 27.6 درصد بیوه و مطلقه، 8.9 درصد تنها زندگی می‌کنند، 36 درصد حقوق بازنشستگی دارند، درصد زیادی واکسن‌های دوران سالمندی از جمله آنفلوآنزا و پونوموکک را تزریق نکرده‌اند، تعدادی نیز سوءتغذیه دارند؛ براین اساس برنامه‌ریزی‌های لازم جهت واکسیناسیون سالمندان و همچنین مکمل‌یاری آنها صورت گرفته است.

وی برنامه سند ملی تحول نظام سلامت، رفاه و منزلت سالمندان ایرانی را مورد اشاره قرار داد و گفت: در حال حاضر مباحث مختلف دوران سالمندی در این سند گنجانده شده و به تدریج در حال اجرایی شدن است؛ به عنوان مثال مشکلات مربوط به بیمه سالمندان در این سند مورد توجه قرار گرفته است و اکنون مشاهده می‌کنید که بحث بیمه گسترش یافته است. راه‌اندازی رشته‌های تخصصی مرتبط با سالمندی نیز از مباحث مطرح شده در این سند بود که اکنون در معاونت آموزشی وزارت بهداشت در دستور کار قرار گرفته است.

مشکلات دهان و دندان شایع‌ترین بیماری‌ دوران سالمندی

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت شایع‌ترین مشکلات و بیماری‌های دوران سالمندی را مشکلات دهان و دندان خواند و گفت: به همین دلیل با جلساتی که با اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت برگزار شده است، ارائه خدمات دهان و دندان به سالمندان در تمام مراکز مورد توجه قرار گرفته است. بیماری‌های قلبی، عروقی، مفاصل و استخوان و همچنین اختلالات خواب از دیگر مشکلات شایع دوران سالمندی است. البته با اجرای طرح تحول نظام سلامت، چه در بخش بستری و چه در بخش سرپایی، خدمات بسیار مناسبی به سالمندان ارائه می‌شود.

طاهری گفت:هرچند متولی اصلی سلامت مردم وزارت بهداشت است، اما سلامت یک امر بین بخشی بوده و نیازمند تعامل نزدیک سازمان‌ها و ارگان‌های ذیربط است. بخشی از سالمندان ما بیمار هستند و باید به متخصص سالمندان مراجعه کنند. این موضوع اجتناب‌ناپذیر است که هر سالمند به متخصص طب سالمندی مراجعه و از نظر 15 بیماری چک شود و در صورت نیاز به متخصصان دیگری ارجاع شود. این در حالیست که اکنون تعداد متخصصان طب سالمندی در کشور زیاد نیست.

وی در ادامه با بیان اینکه وزارت بهداشت درصدد ایجاد رشته‌هایی چون دندانپزشکی و روانشناسی سالمند است، از راه‌اندازی بیمارستان تخصصی سالمندی در آینده خبر داد.

66 درصد سالمندان کشور بی‌سوادند

طاهری در پایان گفت: باید دقت داشت ارائه خدمت به سالمندان بسیار سخت است، از طرفی 66 درصد سالمندان کشور بی‌سوادند و همین موضوع برقراری ارتباط با آنها را پیچیده می‌کند. در مجموع باید گفت که هرچند تعداد سالمندان کشور در حال حاضر کم است، اما ارائه خدمت به آنها بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر است و تمام تلاش‌مان را در جهت ارائه خدمات مناسب و مورد نیاز سالمندان انجام می‌دهیم.

زنان سالمند آسیب پذیرترند، مراقب آنها باشید

رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد: گروه سالمندان در نظام سلامت ، آسیب پذیر تعریف شده اند اما در این بین زنان سالمند با مشکلات مختلف از وضعیت مالی گرفته تا نگهداری از سالمندی دیگر و گاه تنهایی مفرط روبرو هستند که آنها را آسیب پذیرتر از مردان سالمند ساخته است

دکتر «پریسا طاهری» افزود: چون زنان نسبت به مردان عمر بیشتری دارند در معرض بیماری های مختلف نیز قرار دارند و برغم ابتلا به بیماری های مختلف، اغلب باید پرستاری گروه یا سالمند دیگری را بر عهده بگیرند .  وی خاطرنشان کرد: زنان سالمند از درآمد و سطح سواد پایین تری نسبت به مردان سالمند برخوردار بوده و این عوامل موجب آسیب پذیری بیشتر آنان می شود. . وی با بیان اینکه تنها نبودن ، عامل موثری در حفظ سلامت سالمندان به شمار می رود، گفت: ازدواج در 'زنان سالمند تنها' ، بسیار کمتر از مردان هم گروه خود است . وی  اظهار داشت: طبق سالنامه آماری سال 90 سازمان ثبت احول تعداد ثبت شده ازدواج زنان 60 سال به بالا سه هزار و 376 مورد و تعداد ثبت شده ازدواج مردان 60 سال هشت هزار و 945 مورد بوده است. طاهری اضافه کرد: بنا به این آمار ازدواج مردان سالمند 2،8 برابر بیشتر از زنان سالمند بوده و فقط پنج صدم درصد زنان سالمند تنها اقدام به ازدواج کرده اند که این میزان خیلی کم است. وی گفت: همچنین آزمایشات چکاپ پزشکی در زنان سالمند بسیار کم است بطوریکه طبق یک تحقیق، 91،5 درصد زنان سالمند آزمایش ماموگرافی برای تشخیص سرطان پستان را انجام نداده اند. رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، یادآور شد: بطورکلی شایع ترین مشکل جسمانی سالمندان، مشکلات دهان و دندان و پس از آن بیماری هایی مانند دیابت و فشارخون و همچنین انجام ندادن واکسیناسیون و اختلال راه رفتن و محدودیت استفاده از پله از مشکلات سالمندان به شمار می رود. طاهری گفت: اختلالات خواب و افسردگی و اختلالات بینایی و شنوایی از دیگر مشکلات سالمندان هستند. وی افزود: بطور کلی 9 درصد سالمندان تنها زندگی می کنند و 10 درصد از این 'سالمندان تنها' با فرزندان خود زندگی می کنند و اغلب سالمندان در امرار معاش مشکل دارند. وی یادآور شد: در هفته سلامت زنان، چندان توجهی به زنان سالمند نمی شود و جای آنان در این هفته خالی است .  شش میلیون و 159 هزار سالمند معادل 8،2 درصد جمعیت در کشور زندگی می کنند که 4،02 درصد آنان مرد و 4،13 درصد آنان زن هستند.

هنوز تحقیق جامعی در خصوص

وضعیت سالمندان

در کشور انجام نشده است

دکتر رباب صحاف، عضو هیات علمی گروه آموزشی سالمندی و مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با بیان این مطلب افزود: همانطور که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده، سلامت اجتماعی سالمندان، تاثیر زیادی بر سلامت جسمی و روانی آنان دارد.

وی توضیح داد: اگر ارتباطات سالمند با خانواده و جامعه دچار اختلال بشود ، سلامت جسمی و روانی او نیز به خطر می افتد و آغاز بروز مشکلات جسمی و بیماری‌های گوناگون در سالمند خواهد بود.

صحاف در عین حال اظهارداشت: تاکید بر ارتباطات اجتماعی سالمند، حتما به تنها بودن و یا تنها نبودن سالمند مربوط نمی شود به طوری که گاهی سالمند تنهاست، ولی ارتباطات او با جامعه به گونه ای است که او را فعال و با نشاط نگه می دارد و از سویی در برخی موارد، سالمند در درون خانواده است ولی ارتباط او با جامعه، کم یا حتی قطع می باشد.

وی همچنین با توجه به فرهنگ ایرانیان در نگهداری سالمند در درون خانواده افزود: وجود ارتباط با خانواده و جامعه، ارزشمند است ولی به شرطی که واقعا این ارتباط وجود داشته باشد و خانواده با تمام مشغله و مشکلات برای سالمند خود وقت بگذارد.

وی از سویی تاکید کرد که این ارتباطات اجتماعی را نمی توان فقط به عهده خانواده ها گذاشت بلکه نیاز به برنامه ریزی خاص و مشارکت دولت ها و جامعه نیز دارد چرا که باید زمینه انواع فعالیت ها در جامعه فراهم شود و فعالیت های اجتماعی مناسب با علائق و ارزشهای فرد براساس شرایط فرهنگی و بومی افراد، وجود داشته باشد.

این استاد و محقق رشته سالمندی افزود: هم اکنون دو نگرش در خصوص سالمندان در جامعه وجود دارد، نگرشی که سالمندی را آخرعمر انسان تلقی کرده و مساوی با ناتوانی جسمی و روحی او می داند و نگرش دوم که بیشتر در میان خود سالمندان است که فکر می کنند هنوز مانند دوران جوانی، باید پرانرژی و پرتوان، فعالیت داشته باشند.

وی ادامه داد: هر دو این نگرش ها اشتباه است بلکه باید این تفکر در جامعه بوجود بیاید که نقش های اجتماعی سالمند باید مناسب با سن او درنظر گرفته شود. نه او را ناتوان بدانند و نه بی توجه به کهولت سن و مشکلات دوران سالمندی او باشند.

صحاف ، سالمندی را در واقع دارای جنبه های مثبت و منفی دانست که مدیریت آن در طول زمان، می تواند به سلامت جسمی و روحی سالمند کمک کند.

وی مجددا بر همکاری جامعه و دولت ها در برنامه ریزی های خاص و تهیه قوانین حمایت کننده برای جلوگیری از سوء رفتار و سوء استفاده از سالمندان در جامعه، تاکید کرد.

صحاف گفت: مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی درصدد اجرای طرح کهورت (طولی) سالمندی است تا وضعیت افراد جامعه را از میانسالی (45 سالگی) تا سالمندی (60 سالگی) مورد بررسی قرار بدهد.

وی تصریح کرد: متاسفانه هنوز تحقیق جامع و کاملی برروی وضعیت سالمندان صورت نگرفته و تاکنون تحقیقات پراکنده در مناطقی از کشور و در موضوعات خاصی انجام شده که نشاندهنده تحلیل درستی از وضعیت تمامی سالمندان کشور نیست.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی افزود: باید تحقیق جامعی انجام شود تا بتواند تحلیل درستی از وضعیت سالمندان بلحاظ بیولوژیک ، جسمی ، روانی و اجتماعی داشته باشد.

دکتر صحاف به عنوان مثال به سن سالمندی اشاره کرد و گفت: مثلا سن سالمندی براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، 60 سالگی به بالاست، اما می دانیم که سن سالمندی در کشورها و جوامع مختلف و حتی در میان ساکنان مناطق گوناگون متفاوت است.

وی افزود: چون تغییرات سالمندی، تدریجی است؛ لذا سالمندی براساس تغییرات بیولوژیک، تغییرات اجتماعی و تغییرات روانی افراد مختلف، متفاوت خواهد بود.

از وی به عنوان عضو هیات علمی گروه آموزشی و مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی سئوال شد که این دانشگاه چه نقشی می تواند در جهت بهبود وضعیت سالمندان کشور داشته باشد؟

صحاف در پاسخ گفت: فعالیت اصلی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، بعد آموزشی آن است که می تواند در زمینه آموزش سالمندان، مراقبان رسمی و غیررسمی آنان نقش داشته باشد همانطور که تاکنون با برگزاری کارگاههای آموزشی و یا چاپ و انتشار کتاب و مطالب آموزشی ، در آموزش جامعه نقش داشته است .

وی افزود: از سویی در تربیت نیروی متخصص در سطح کارشناسی ارشد و دکترا ، برای خدمت به قشر سالمند کشور نقش داشته است.

دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تنها دانشگاه کشور است که نیروی متخصص در سطح دکتری رشته سالمند شناسی، تربیت می کند.

صحاف، همچنین به فعالیت پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی در زمینه سالمندی اشاره کرد و گفت: تحقیقاتی که در مرکز تحقیقات سالمندی این دانشگاه انجام می شود می تواند به سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور در امور مربوط به سالمندان کمک کند و جنبه مشاوره به این بخش بدهد.

وی در پایان این گفت وگو، بعد خدمات رسانی در فعالیت های این دانشگاه از طریق مراکز درمانی و خدماتی تحت پوشش دانشگاه را کمک بزرگی برای قشر سالمند کشور دانست و افزود: خدمات توانبخشی به سالمندان از طریق مراکز درمانی و توانبخشی تحت پوشش دانشگاه علوم بهزیستی ارائه می شود . بخصوص که بیمارستان توانبخشی رفیده که زیرنظر این دانشگاه فعالیت می کند دارای کلینیک ویژه سالمندان و بخش تحت حاد برای بستری سالمندان و ارائه خدمات توانبخشی به آنان است.

گفتنی است، چندی پیش نیز زهره ترقی، دانش آموخته مقطع دکتری رشته سالمندشناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با ارائه پایان نامه خود با موضوع بررسی رفتارهای مراقبت از خود در سالمندان دچار نارسایی قلبی مزمن و پیش بینی کننده های آن، نتیجه گرفت که اثر مستقیم عوامل اجتماعی ( جنسیت، تحصیلات، درآمد و محل اقامت) بر مراقبت از خود، بیشتر از اثر غیرمستقیم آن با میانجی گری عوامل مرتبط با سالمندی است.

این پژوهشگر در پایان پژوهش خود، براساس نتایج بدست آمده ، پیشنهاد داد: توجه بیشتری به سهم بودجه سلامت سالمندان انجام بگیرد. میزان حقوق بازنشستگی سالمندان افزایش یابد. سیستم های مستمری، انعطاف پذیر باشد. تسهیلات بخش خصوصی به این قشر، افزایش یابد و امکان دسترسی به خدمات حمایتی رایگان و خدمات بیمه ای، بیشتر شود و در نهایت، هزینه های بهداشتی کاهش یابد.

--------------------

پایان